Mechanizm rynkowy jest podstawowym pojęciem rynku wolnej konkurencji i polega na kształtowaniu ceny równowagi poprzez wolną grę popytu i podaży. Taka gra popytu i podaży jest rezultatem żywiołowych zachowań konsumentów oraz producentów, z których każda ze stron poszukuje najkorzystniejszego dla siebie rozwiązania.
Cena równowagi
Gdy pojawia się na rynku pewien nowy produkt i cieszy się on znaczącym popytem, producent lub dystrybutor tego towaru może sobie pozwolić na swobodne kształtowanie jego ceny. Tak ustalona cena napotyka na dwie możliwe bariery:
– jej poziom ograniczy popyt do tego stopnia, że bez obniżenia ceny nie
sprzeda się już więcej danego produktu;
– na rynku pojawią się nowi dostawcy, który aby sprzedać swój produkt,
obniżą jego cenę w stosunku do obecnie ustalonej.
Kolejni dostawcy będą się pojawiali na rynku i aby sprzedać swój produkt będą obniżali jego cenę, a dostawcy dotychczasowi będą musieli swoją cenę dostosować do nowej, niższej.
Jeśli sprzedaż produktu nadal okaże się satysfakcjonująca, będzie nadal rosła podaż, zaś cena tego wyrobu może być obniżana tak długo dopóki nie napotka na barierę opłacalności.
Barierą taką jest cena, przy której dalsza walka konkurencyjna o klienta nie ma sensu, bowiem sprzedaż staje się nieopłacalna.
Taką sytuację, gdy osiągniemy cenę zapewniającą zrównanie podaży z popytem, nazywamy ceną równowagi.
Funkcjonujący w przedstawiony sposób mechanizm rynkowy może ulec zakłóceniu w wyniku interwencjonizmu państwa.
Czynniki zakłócające mechanizm rynkowy
W większości gospodarek narodowych dochodzi do stosowanej na różną skalę interwencji rynkowych państwa. Ich powodem jest zazwyczaj prowadzona w jakimś zakresie polityka społeczna lub trudna sytuacja gospodarcza wywołująca niedobory rynkowe.
Typowymi działaniami zakłócającymi mechanizm rynkowy są:
– ustalanie cen minimalnych;
– określanie maksymalnych cen lub marż;
– interwencyjne wykupywanie surowca lub produktu w celu wycofania nadwyżki z rynku.
Korzyści wynikające z mechanizmu rynkowego
Funkcjonowanie mechanizmu rynkowego jest gwarancją niezależnego i najbardziej skutecznego regulatora gospodarki. Jest on kreatorem wolnej konkurencji. Działanie tego zjawiska wpływa zarówno na podnoszenie jakości wyrobów, jak i na zmniejszanie ich cen. Producenci, aby liczyć się na rynku, zmuszeni się do ciągłej walki o klienta poprzez działania innowacyjne i oszczędnościowe, które z kolei wpływają na coraz lepszy poziom zaspokojenia potrzeb konsumenckich.
